Parazitoloji Laboratuvarinda Laboratuvar Guvenligi/Laboratory Safety in Parasitology Laboratory.
GIRISParaziter enfeksiyonlar, dunyada ve yurdumuzda insan ve hayvan sagliginda onemli yer tutmaktadir. Bircok mikrobiyal etkende oldugu gibi paraziter etkenlere karsi da mucadelenin artmis olmasi bu enfeksiyonlara yakalanma potansiyelini dusurmustur. Gunumuzde gecmise gore gelismekte olan ulkelerde; gezginler, gocmenler ve ozellikle bagisiklik sistemi baskilanmis kisilerin sayisinda artis bildirilmistir. Bu paraziter enfeksiyonlari halk sagligi yonunden daha da onemli hale getirmistir. Bu artislar paraziter enfeksiyonlarin tanisinin saglanmasi icin laboratuvar calismalarina hiz verilmesini saglamistir. Enfeksiyonu dogru ve guvenilir tanimlamak icin arastirma ve klinik laboratuvarlarinda calismalari yuruten; laboratuvar calisani, hasta bakim ve diger saglik personeli parazit hastaliklari ile kazaen enfekte olabilmektedir. Laboratuvar kazasiyla paraziter enfeksiyonlara maruz kalan kisilerin tespit edilebilmeleri cogu zaman vakit almaktadir. Diger taraftan laboratuvar kazalarindan sonra bazi paraziter enfeksiyonlardaki potansiyel riskler ve belirsizlikler nedeniyle bagisikligi olmayan kisilerde neler yapilacagi konusu halen karisik ve kaygi vericidir. Potansiyel risklerin en fazla oldugu laboratuvar calismalari ozellikle canli parazitlerle yapilan calismalardir (1).
PARAZITOLOJI DISIPLININDE LABORATUVAR GUVENLIGI
Saglik personeli yaptigi is geregi enfeksiyonlara acik bir ortamda calismasi nedeniyle risk altindadir. Bu risk ozellikle laboratuvar calisanlari icin daha da yuksektir. Parazitoloji laboratuvarlari, mikrobiyoloji laboratuvarlarinda karsilasilacak enfektif ajanlarin yani sira parazitlerle de karsilasilabilecek riskli alanlardir. Bu nedenle laboratuvarda risk analizi yapilarak calismalara yon verilmelidir. Laboratuvar kazalari sonrasinda paraziter enfeksiyonlar genellikle konvansiyonel mikrobiyolojik yontemler ile tespit edilirken arastirma laboratuvarlarinda, Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PZR) gibi erken taniyi kolaylastiracak molekuler yontemler tanida kullanilmaktadir (2).
Laboratuvar calismalarinda paraziterlere preanalitik, analitik veya postanalitik sureclerde maruz kalinabilinir. Paraziter enfeksiyonlara laboratuvar tanisi amaciyla orneklerin alinmasi, tasinmasi, analizi, kulturu veya hayvan inokulasyonu sirasinda maruz kalinabilinmektedir. Parazitlere maruz kalmanin muhtemel yollari ile ilgili bilgi Tablo 1'de verilmistir (3).
Parazit enfeksiyon calismalari cogunlukla Biyoguvenlik Duzeyi 2 (BGD II) standartlarina uygun olarak ele alinmaktadir. Ayrica calisilan ajan ve yontem dikkate alinarak uygun biyoguvenlik duzeyi belirlenmelidir. Aeresol ve damlacik olusturma potansiyeli yuksek prosedurlerde kisisel koruyucu donanim (KKD) ile birlikte sinif 2 Biyoguvenlik Kabini (BGK II) kullanilmalidir. Klinik belirtiler; parazitin turune, inokulumun ebadina ve enfeksiyonun safhasina gore farklilik gosterir. Parazitoloji laboratuvarlarinda iki olumle sonuclanan laboratuvar kazasi bildirilmistir. Biri laboratuvar kaynakli Toxoplasma enfeksiyonu sonunda bildirilen myokardit ve ensefalit vakasidir (4). Digeri 1987 yilinda bildirilen ve laboratuvar kaynakli bir miyokardit ile ilerleyen akut Chagas vakasidir (5). Ayrica 1987 yilinda damlacik ve aeresol yoluyla bulasmis Cryptosporidium parvum vakasi da bildirilmistir (6). Barsak protozoonlarinin enfeksiyonlarinda immunite de oldukca onemlidir. Laboratuvarda klinik orneklerden ve kulturden Microsporidia enfeksiyonlari olustugu da bildirilmistir (7). Parazitoloji laboratuvarinda Tablo 2'de bildirilen kazalar sonucu gelisen paraziter hastaliklarin olabilecegi gibi perkutan yaralanmalarla olusabilecek parazit enfeksiyonlari da bildirilmistir (2).
Laboratuvar calisanlarinin maruz kalabilecegi parazitler, tani yontemleri, enfeksiyoz asamalari, koruyucu onlemler ve klinik bulgular Tablo 3'te verilmistir.
Kan ve Doku Protozoonlari
Mesleki olarak en buyuk risk olusturan Babesia, Leishmania, Plasmodium, Toxoplasma ve Trypanosoma kan ve doku protozoonlaridir. Endise verici olabilen diger protozoonlar ise Acanthamoeba, Balamuthia mandrillaris, Naegleria fowleri ve bazi Mikrosporidia (Encephalitozoon cuniculi) turleridir.
Mesleki Enfeksiyonlar
Laboratuvar kazalari sonucu Leishmania spp., Plasmodium spp., Toxoplasma gondii ve Trypanosoma spp., enfeksiyonlarin gelistigi rapor edilmistir. Bu enfeksiyonlar cogunlukla igne batmasi sonucunda etkenin bulasici evrelerinin zedelenmis dokudan girmesiyle olusmustur. Laboratuvar kazasi sonunda kan ve doku protozoon enfeksiyon vakalarinin maruz kalma yollari Tablo 4'te sunulmustur.
Kutanoz leishmaniasis, cesitli cilt lezyonlari (noduller, ulserler, plaklar) gibi yerel belirtiler verirken visseral leishmaniasis ates, hepatosplenomegali ve pansitopeniye neden olabilir. Bununla birlikte, tipik visseral leishmaniasise neden olan L. donovani'nin laboratuvar kaynakli bulas oldugu bilinen vakalardan sadece bir tanesinde ates, splenomegali, lokopeni gibi visseral tutulumun klinik bulgulari gelismistir. Diger kazalarda ise yalnizca cilt lezyonlari gorulmustur (8). Leishmaniasis'de alti farkli tur ile gelisen vakalar da bildirilmistir (9-13).
Laboratuvar kazasi sonucu edinilmis sitma enfeksiyonlari; ates, titreme, yorgunluk ve hemolitik anemi ile sonuclanabilir. Mesleki olarak edinilmis sitma enfeksiyonlarinin yaridan fazlasi etkenle enfekte olmus sivrisineklerin laboratuvar kosullarinda ortaya cikmasi ile olusmaktadir (14-17).
Laboratuvarlarda T. gondii'nin sporlu ookistlerinin kazayla yutulmasiyla enfeksiyon gelisebildigi gibi insan, hayvan dokusunda veya kulturde bulunan takizoit, bradzoitlerle deri veya mukoza temasiyla da enfeksiyon gelisebilir. Laboratuvar kazalari sonucu edinilen T. gondii enfeksiyonlarinda gorulen belirtiler; dokuntu, genislemis lenf nodlarina sahip grip benzeri semptomlar da olabilir (5, 18). Trypanosoma cruzi enfeksiyonu, baslangicta, bulas yerinde sisme ve kizariklik, daha sonra ates ve adenopati olarak karsimiza cikabilir. Miyokardit ve elektrokardiyografik degisiklikler meydana gelebilir. Trypanosoma enfeksiyonlarinda; T.buricei rhodesiense ve T. b. gambiense'de inokulasyon bolgesinde sisme ve kizariklik yani sira ates, adenopati, bas agrisi, yorgunluk ve norolojik bulgular da gorulebilir (5, 18).
Laboratuvar personelinin hayvanlarla ilgili olarak enfekte olma yollari; deney hayvanlarina inokulasyon yaparken yanlislikla igne batmasi, kutanoz leishmaniada ise lezyon materyali ile direk temas veya enfekte hayvanlarin kanlari ile direk veya kazaen temas olabilir. T. gondii'de deneysel olarak sus devami saglamada kullanilan bir yontem olan intraperitoneal inokulasyon sirasinda, farenin periton sivisi ile direk temas veya enfeksiyoz organizmaya maruz kalma da laboratuvar kazalari arasinda yer almaktadir (19, 20).
Babesia microti ve diger Babesia spp. insan babesiosise neden olabilir. Babesia vakalari; enfekte olmus sert kene (Ixodes spp) isirigi veya kan nakli ile gelisen enfeksiyonlar olarak bildirilmistir. Babesia ile ilgili herhangi bir laboratuvar kazasi bildirilmemis olmasina ragmen, yapilan biyoguvenlik calismalarinda kaza ile igne batmasi ve parazit iceren kan ile yarali cilt kesiminin dogrudan karsilasmasinin enfeksiyona neden olabilecegi bilinmektedir. Asplenik, immunsuprese ve yasli kisilerin hastalik icin risk grubunda olduklari unutulmamalidir (2).
Laboratuvar Guvenligi ve Kapsam Onerileri
Enfektif materyal; kan, beyin omurilik sivisi (BOS), kemik iligi, biyopsi materyali, lezyon eksudati ve enfekte artropodlardir. Parazitlere bagli olarak birincil laboratuvar tehlikeleri; yaralar yoluyla deri penetrasyonlari, kazara asilanma ve vektorler yoluyla bulastir. Laboratuvarda kultur calismasi sirasinda olabilecek aeresol ve damlaciklarin goz, burun ve agiz mukozasi ile temasi sonucunda da enfeksiyon gelisebilir. Bu nedenle immunsuprese kisilerin canli organizmalar ile calismalarina izin verilmemelidir. Toxoplasma'nin gelismekte olan fetus uzerine yaptigi etkiler oldukca ciddi oldugundan hamile kalan laboratuvar personelinin bu alanlarda calismasi engellenmelidir. Takizoit ve bradizoitleri iceren materyal igne batmasi yoluyla hizla enfeksiyona neden olabilir. Iyi laboratuvar uygulamalari ve KKD kullanimi riski azaltacaktir.
Microsporidia keratokonjonktiviti gelismesine yol acan laboratuvar mikrosporidya enfeksiyonu bildirilmistir. Bu enfeksiyon sporlara konjunktival maruziyet ile baglantili olarak gelismistir. Enfeksiyon, diski, idrar, balgam, BOS veya kulturdeki sporlarin yutulmasindan da kaynaklanabilir (21). Acanthamoeba spp., Balamuthia mandrillaris veya Naegleria fowleri ile laboratuvar kazalari sonucu gelisen enfeksiyonlar rapor edilmemistir. Bununla birlikte, teneffus yoluyla, kazara igne batmasi ile veya cildin mukoz membranlarina maruz kalma ile bulasma ihtimali oldugu goz ardi edilmemelidir.
Laboratuvarlarda parazitlerin hangi enfektif formlari ile calisildiginin listelenmesi, buna uygun ekipman temin edilmesi ve en az BGD II ve hayvan biyoguvenlik duzeyi 2 (ABSL II) uygulamalari yapilmasi gerek ve sarttir. Laboratuvar ortaminin enfekte artropodlar acisindan da korunmasi gerekmektedir. Kultur, doku homojenati veya kanda varolan organizmalarla calisilirken, biyoguvenlik kabini ve kisisel koruyucu donanim muhakkak kullanilmalidir.
Intestinal Protozoonlar
Mesleki olarak en buyuk risk olusturan barsak protozoonlari; Cryptosporidium, Isospora, Entamoeba histolytica ve Giardia intestinalis'tir (22). Bazi Mikrosporidya turleri ise diger bagirsak patojenleridir (Septata intestinalis ve Enterocytozoon bieneusi vb). Ayrica Cryptosporidium parvum, C. hominis ve Isospora belli en sik olarak cryptosporidiosis ve isosporiasis olarak adlandirilan bagirsak enfeksiyonlarina neden olur (23-26). Entamoeba histolytica amebiasis olarak adlandirilan hem bagirsak hem de ekstraintestinal enfeksiyona (Karaciger apsesine), Giardia intestinalis ise giardiasise neden olur.
Mesleki Enfeksiyonlar
Cryptosporidium spp., E. histolytica, G. intestinalis, ve I. belli laboratuvar kazasi olarak bildirilmis vakalardir. Bu parazitler ile laboratuvar kazasina maruz kalindiginda, cogunlukla dogal enfeksiyonlari gibi seyir eder. C. parvum, E. histolytica, G. intestinalis ve I. belli icin ortak klinik bulgular; diyare, karin agrisi, kramp, istahsizlik gibi genel gastroenterit semptomlaridir. E. histolytica ile gelisen enfeksiyon kanli diskilara neden olabilir. Bu organizma grubuyla laboratuvara bagli enfeksiyonlar rapor edilmis olup, deneysel ya da dogal olarak enfekte olmus hayvanlara maruz kalan laboratuvar personeli icin direkt enfeksiyon kaynagi olusturmaktadir. Laboratuvar kaynakli Cryptosporidium ookistleri ile enfeksiyon soz konusu oldugunda tedavi dikkat gerektirir. Deneysel veya dogal yolla enfekte olmus hayvanlar, laboratuvar personeli icin potansiyel riskleri de beraberinde getirmektedir. Bazi calismalar, hava yoluyla bulasan ookistlerinin de tehlike olusturabilecegini gostermektedir. Bu nedenle guvenlik protokollerine siki sikiya bagli kalmak laboratuvar ve hayvan bakimi personelinde, laboratuvarda edinilen enfeksiyonun olusum riskini azaltacaktir (23-27).
Laboratuvar Guvenligi ve Kapsam Onerileri
Parazit etkenin enfektif evresi; diskida, vucut sivilarinda ve dokularinda bulunabilir. Parazitin yutulmasi birincil laboratuvar tehlikesidir. Ozellikle bagisikligi baskilanmis kisiler canli mikroorganizma ile calismaktan kacinmalidir. Olu veya inaktive edilmis parazit ile calisildiginda laboratuvar calisanlari acisindan risk yoktur. Laboratuvarlarda parazitlerin hangi enfektif formlari ile calisildiginin listelenmesi, buna uygun ekipman temin edilmesi, en az BGD II veya ABSL II duzeyinde bir laboratuvar yapisi gereklidir. Ticari yuksek klor konsantrasyonlu iyot iceren dezenfektanlar E. histolytica ve G. intestinalis icin etkilidir (2, 28). Cryptosporidium ookistleri diskida yuksek sayida bulunduklari ve cevresel kosullara dayanikli olduklari asla unutulmamalidir. Bu nedenle Cryptosporidium ookistleri ile kontamine olmus bir laboratuvarda oncelikle yuzeylerden kirletici maddeleri (tezgah ustleri ve techizati) cikarmak icin klasik bir laboratuvar deterjani/temizleyicisi kullanilmalidir. Daha sonra yuzeyleri dezenfekte etmek icin tum yuzey %3'luk hidrojen peroksit (H2O2) tamamen kaplanacak sekilde uygulanir. Yuzey alani yuksek hacimli sivi ile kontamine olmussa H2O2 seyreltilmeden 30 dakika sureyle dekontamine edildikten sonra tek kullanimlik havlu ile toplanmali ve otoklavlanarak imha edilmelidir. Alternatif olarak kontamine maddeler 50[degrees] C'ye kadar onceden isitilmis su banyosuna daldirilabilir. Bundan sonra ise bu maddeler bir deterjan/dezenfektan cozeltisi ile yikanmalidir. Cryptosporidium turleriyle calisirken KKD'lar kullanilmalidir (2).
Trematod Helmintler
Mesleki risk olarak en buyuk problem Schistosoma turleriyle beraber, Fasciola turleridir. S. mansoni bagirsak sistozomiasisine neden olur ve yetiskinleri barsak ve rektum venullerinde bulunur. Fasciola hepatica, daha cok koyun karacigerinde bulunur ve yetiskinleri insan veya hayvan konaginda yaygin olarak veya hepatik safra kanallarinda kismi olarak bulunur ve fascioliasise neden olur.
Mesleki Enfeksiyonlar
S. mansoni ve F. hepatica ile ilgili enfeksiyonlar laboratuvar kazalari olarak bildirilmistir. Ancak kazara diger Schistosoma spp. enfeksiyonlari gelistigi de bildirilmistir. Bu enfeksiyonlarin dogasi geregi hicbiri (enfekte yumusakca ara konaklari haricinde) dogrudan laboratuvar hayvanlariyla iliskili bulunmamistir. F. hepatica ile gelisen laboratuvar enfeksiyonlari asemptomatik olabilir. Ancak sag ust kadran agrisi, kolik, obstruktif sarilik, yuksek transaminaz seviyeleri ve safra yollarinin neden oldugu karaciger hasariyla baglantili diger patolojiler de gelisebilir. Sistozomlar ile gelisen laboratuvar enfeksiyonlari ise muhtemelen en az hastalik potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte S. mansoni ile enfeksiyonun klinik bulgulari dermatit, ates, oksuruk, hepatosplenomegali ve adenopati olabilir (2, 28).
Laboratuvar Guvenligi ve Kapsam Onerileri
F. hepatica ve S. mansoni 'nin bulasma evreleri (metacercariaecercariae) sirasiyla su bitkileri veya salyangozdur. Laboratuvar kosullarinda ara konaklarindan izole edilen enfektif formlari arakonak akvaryum sularinda bulunabilirler. Bu nedenle laboratuvar ortaminda metaserkaryanin yutulmasi, serkaryanin cilt penetrasyonuyla dogabilecek kazalar laboratuvarlar icin birincil tehlikeleridir. Sistozom ile enfekte salyangozlarin diseksiyonu, ezilmesiyle deri veya mukoz membranlarin serkarya iceren damlaciklara maruz kalmasi da laboratuvar enfeksiyonlarina neden olabilir. Bununla birlikte metaserkaryanin yanlislikla el, parmaklarla veya eldivenlerle agiza aktarilmasi da soz konusu olabilir. Bu durumda izolasyon calismalari yapilan laboratuvarlarda ozellikle eldiven kullanilmamasi neticesinde kontamine su bitki ortusu veya akvaryum ile temas enfeksiyona yakalanma potensiyelini doguracaktir. Laboratuvar kazalari sonucu gelisen sistozomiyaz vakalarinin etkeni S. mansoni olarak rapor edilmistir. S. mansoni ile olusan kazalarin daha fazla olmasi diger Schistosoma turlerinden daha fazla laboratuvar calismasi yapilmasindan kaynaklanmaktadir. Bu da S. haematobium, S. japonicum ve S. mekongi ile laboratuvar kazalari sonucu enfeksiyonlarin kolayca olusabilecegini gostermektedir. Diger taraftan hayvanlarda enfeksiyona (Kus turleri) neden olan sistozoma serkaryalarina maruz kalan insanlarda da hafif veya siddetli dermatit (yuzucunun kasintisi) gelisebilmektedir.
Parazitin enfektif evresiyle yapilan calismalarda laboratuvar ozelligi dikkate alinarak en az BGD II ve ABSL II uygulamalari olmasi ve calisanlarin da KKD'lara sahip olmasi onerilmektedir. Metaserkerya ve serkarya ile enfekte su ve bitki ortusu ile temas olabilecek deneysel calismalarda kisisel koruyucu olarak mutlaka uygun eldiven giyilmeli ve maske kullanilmalidir. Ayrica sistozom serkaryasi bulunma potansiyeline sahip akvaryumlarin veya diger su kaynaklarinin yakininda calisirken uzun kollu laboratuvar onlukleri, eldivenler ve diger koruyucu giysiler giyilmelidir. Salyangoz ve serkaryalari iceren laboratuvar akvaryumundan cikan su, sihhi kanalizasyona atilmadan once mutlaka etanol, hipoklorit, iyot veya isi uygulamasiyla dezenfekte edilmelidir.
Sestod Helmintler
Laboratuvarlar icin potansiyel risk olusturan diger parazit grubu icerisinde Echinococcus spp., Hymenolepis nana ve Taenia solium gibi sestod parazitler yer alir. Ekinokokkozis, Echinococcus cinsindeki sestodlarin neden oldugu bir enfeksiyondur. E. granulosus kistik ekinokokkozise, E. multilocularis alveolar ekinokokkozise, E. vogeli ve E. oligarthrus ise polikistik ekinokokoza neden olur. Diger taraftan cuce sestod olarak bilinen Hymenolepis nana kozmopolit bir dagilima sahip olup hymenolepiasis adi verilen bagirsak enfeksiyonu olusur. Ayrica domuz tenyasi olarak da bilinen Taenia solium taeniasise ve sistiserkozise neden olur (29).
Mesleki Enfeksiyonlar
Sestod parazitler ile ilgili laboratuvar kazalari olarak bildirilmemistir.
Laboratuvar Guvenligi ve Kapsam Onerileri
Echinococcus spp.'nin enfektif yumurtalari kesin konakci olan etoburlarin diskilarinda bulunabilir. En buyuk riski en sik ve en yaygin gorulen ve kopeklerin ana konak oldugu Echinococcus granulosus olusturur (30). T. solium icin enfeksiyon kaynagi; enfekte insan diskilarinda bulunan yumurtalardir. Burada birincil laboratuvar tehlikesi; bu kaynaklardan etkenin kazayla agiz yoluyla alinmasidir. T. solium'un (Cysticercus cellulosae) sistiserkinin yutulmasi yetiskin tenya ile insan enfeksiyonuna neden olur. Sestodlar, kesin konagin diskisindan tek bir enfekte yumurtanin agiz yoluyla alinmasi durumunda ciddi hastaliklara neden olma potansiyeline sahiptir (29). H.nana icin; kesin konagin (insanlar veya kemirgenler) diskisi icinde bulunan H. nana yumurtalarinin kazayla yutulmasiyla enfekte olunur. Her ne kadar Echinococcus spp. ve T solium ile gerceklesen laboratuvar kaynakli enfeksiyon rapor edilmemis olsa da, bu enfeksiyonlarin oldukca ciddi sonuclari olabilecegi goz ardi edilmemelidir. Laboratuvar kaynakli sestod enfeksiyonlari ture bagli olarak, cesitli klinik belirtiler gosterebilir. Soyle ki, Echinococcus spp. ile gelisen insan enfeksiyonlari asemptomatikten agir derecelere kadar degisebilmektedir. Semptomlarin ciddiyeti; kistlerin yerine, buyuklugune, canli veya olu olmasina baglidir. Ornegin; karaciger kistlerinde klinik bulgular; hepatosplenomegali, sag epigastrik agri ve mide bulantisi olabilirken, akciger kistinde gogus agrisi, dispne ve hemoptizi gibi klinik bulgular olusabilmektedir. T. solium yumurtalarinin agiz yoluyla alinmasi sonucunda, insanda sistiserkozis gelisebilir. T. solium'un doku kistlerinin yutulmasi insanlarda bagirsakta yetiskin parazitler olusturabilir. Kistler subkutanoz ve intermuskuler dokularda bulunabilir ve bazen asemptomatik seyredebilir. Diger taraftan, Merkezi Sinir Sistemindeki (MSS) kistler nobetlere ve diger norolojik semptomlara da neden olabilir. Bu sestodlarla calisan ve ozellikle bagisiklik sistemi baskilanmis kisiler, bu parazitlerin larva safhalari nedeniyle buyuk tehlike icinde olabilirler. Laboratuvar calismalari sirasinda ozellikle parazitlerin enfektif evreleriyle yapilan calismalar icin en az BGD-II ve ABSL-II uygulamalari ve KKD'lar onerilir. Echinococcus spp. enfekte yumurtalarin agiz yoluyla alinmasi olasiligi; dogrudan temas yoluyla enfekte etoburlarin diskisiyla ya da taze diskilarla kirlenmis yuzeylerle temasla dolayli yoldan enfeksiyona yakalanma riski nedeniyle laboratuvarlarda KKD kullanimi daha da onemli olmaktadir (29).
Nematod Helmintler
Laboratuvarlarda en buyuk mesleki risk olusturan nematod parazitler Ascaridler, kancali kurtlar, Strongyloides, Enterobius, insan filaria (Wuchereria ve Brugia) turleridir. Ancylostoma braziliense ve A. caninum sirasiyla kedide ve kopekde kancalikurt enfeksiyonuna neden olurlar. Insanlarda kalin bagirsak yuvarlak solucani olarak bilinen Ascaris lumbricoides askariazise neden olur. Diger taraftan enterobiyazise veya oksuriyazise neden olan Enterobius vermicularis insan kil kurdu olarak bilinir. Strongyloides, strongyloidiyazise neden olur. Ancylostoma, Ascaris ve Strongyloides dogal konaklarinin ince bagirsaginda eriskin olarak bulunurken, E. vermicularis cekum ve apandikste kolonilesir (29).
Mesleki Enfeksiyonlar
Laboratuvar kazalari sonucu Ancylostoma spp., A. lumbricoides, E. vermicularis, ve Strongyloides spp ile olusan mesleki enfeksiyonlar bildirilmistir (2, 30). Kancali kurtlar ve Strongyloides spp ile olusan laboratuvar kazalarinin enfekte hayvanlardan kaynaklandigi bildirilmistir (31, 32). Insan ve hayvan askaridleri aeresol olusturabildiginden ve antijenik yapilari ile duyarli kisilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilirler. Laboratuvar kazalari ile olusan nematod enfeksiyonlari asemptomatik olabildigi gibi, tur ve konaktaki yerine gore bazi klinik belirtiler de ortaya cikarabilir. Soyle ki; hayvan orijinli kancali kurt enfeksiyonlari kutanoz larva migrans veya cilt erupsiyonlarina neden olabilir. A. lumbricoides ile olusan enfeksiyonlarda larvalar goc ederken oksuruk, ates ve pnomoniye neden olabilir. Bu durumu bagirsaklardaki yetiskin solucanlardan kaynaklanan karin kramplari, diyare veya kabizlik takip eder. E. vermicularis ile enfeksiyon genellikle perianal kasintiya neden olur. Hayvanlardan kaynaklanan Strongyloides spp. enfeksiyonu kutanoz larva migransa neden olabilir (31).
Laboratuvar Guvenligi ve Kapsam Onerileri
Taze diski incelemesinde cogu nematodun yumurtalari ve larvalari enfektif degildir. Enfektif evrelere gecis bir gunden birkac haftaya kadar surebilmektedir. Bu nedenle laboratuvar ve hayvan bakim personeli icin enfekte yumurtalarin yutulmasi ve enfektif larvalarin deri penetrasyonu ile bulasmasi birincil tehlikedir. Aerosol haline gelmis askarid antijenlerine maruz kalinan laboratuvar personelinde siklikla asiri duyarlilik reaksiyonu olusmaktadir. Askarid yumurtalari yapiskan oldugundan kirlenmis yuzeylerin ve ekipmanlarin temizlenmesinde ozel ozen gosterilmesi gerekmektedir. Ayrica, formalin ile sabitlenmis diski orneklerinde askarit yumurtalari canli kalarak enfektif evreye gecebildiklerinden bu orneklerle de calisildiginda ozel ozen gosterilmelidir (29). Toxocara ve Baylisascaris gibi askaritlerin visseral larva migrans sonucunda larvalarinin, MSS yani sira goz dahil bir cok organa goc edebildiginden enfekte yumurtalarla calisan laboratuvarlarin buyuk risk altinda oldugunu unutmamak gerekir. Insanlarda potansiyel olarak hayati tehdit eden ve sistemik hiperinfeksiyona neden olabilen S. stercoralis, bagisiklik sistemi baskilanmis kisilerde icin oldukca onem tasimaktadir. Bu nedenle enfektif larvalari oldurmek icin etkili olabilen lugol iyotu ile, olasi kazalari engelleyebilmek icin kirlenen laboratuvar yuzeyleri ve cilt puskurtulerek temizlenmelidir. Trishinella larvalari ise kaza ile agiz yoluyla alinirsa enfeksiyona neden olabilir. Ayrica filarialar ile enfekte artropodlar da laboratuvar personeli icin potansiyel tehlikedir. Laboratuvarda bu nematodlarin infektif safhalari ile yapilan calismalar sirasinda en az BGD II ve ABSL II uygulamalari ve KKD'lar onerilir. Askarid calismalarinda aeresol olusumunu engelleyecek yontemlerin yani sira, biyoguvenlik kabinlerinin kullanilarak, calisma guvenligin saglanmasi onerilir (29).
TARTISMA
Gunumuzde laboratuvar calismalarinda guvenlik; oncelikli olarak ele alinmakta, deneylerin planlanmasinda ve olasi tehlikelerle ilgili tum risklerin belirlenerek en az seviyeye indirilmesi amaclanmaktadir. Toplum ve cevre sagliginin korunmasi laboratuvarda calisan personelin bireysel davranislari, bilgi ve becerileriyle dogrudan ilgilidir. Bu kapsamda laboratuvar calisanlarinin dikkatlerinin ve egitimlerinin surekliligi buyuk onem tasir (3). Tum laboratuvarlarda oldugu gibi parazitoloji laboratuvarinda da laboratuvar guvenligi son derece onemlidir. Ayrica parazit laboratuvarinda calisan personelin ayni zamanda virusler ve bakterilerle ilgili enfeksiyonlar acisinda da risk altinda olabilecekleri unutulmamalidir (2). Bu nedenle laboratuvarlarda guvenlik sadece kendi sagliginizi koruma acisindan degil toplumun sagligini koruma acisindan zi koruma acisindan degil toplumun sagligini koruma acisindan
Son yillarda ulkemizde is sagligi ve guvenligi uzerine yapilan yasal duzenlemelerle laboratuvar guvenligi uzerinde hassasiyetle durulmasina ragmen, halen laboratuvar kazalari yeterince bildirilmemektedir. Ulkemizde bu konu ile ilgili yapilan calismalar bildirimden ziyade hastane veya saglik calisanlarinin maruz kaldigi risklerin analizini iceren bazi istatistiki calismalardan ibarettir (33-37). 2009 yilinda yapilan calisma ile kan ve diger dokulara peruktan ve mukozal maruziyetin saglik personeli icin ciddi risk olusturabilecegi konusu vurgulamistir. Soyle ki; toplam maruziyetin %15,7'sinin mukozal temas, %28,2'sinin ise deri temasi oldugunu belirlenmistir (38). Laboratuvar guvenligi ile ilgili bir diger calisma ise bildirimden ziyade gozlemsel kesitsel bir calismadir (36). Ulkemizde parazitoloji laboratuvarlari dahil olmak uzere laboratuvar kazalari ile ilgili yeterince veri yoktur. Bu durum da laboratuvar guvenligi ve calisan sagligi bakimindan gereken onlemlerin alinmasini engellemektedir.
SONUC
Laboratuvar guvenligi, laboratuvarin isleyisinde hayati bir unsurdur. Tum laboratuvarlarda kullanim ve basvuru icin ulusal ve uluslararasi standart laboratuvar rehberleri yani sira laboratuvar kazalarinin yonetimini saglayacak teknik bir eleman da bulunmalidir. Iyi laboratuvar uygulamalarina yonelik surecler devlet politikasi olarak benimsenmeli ve yayginlastirilmalidir. Bu amacla uygulamalarin ve denetimlerin ulusal mevzuat kapsaminda bulunan kanunlar ve yonetmelikler cercevesinde yurutulmesi gerekmektedir.
Hakem Degerlendirmesi: Dis bagimsiz.
Yazar Katkilari: Fikir--B.Y.; Tasarim--B.Y., O.O.; Denetleme--B.Y., O.O.; Veri Toplanmasi ve/veya Islemesi--B.Y.; Analiz ve/veya Yorum--B.Y., O.O.; Literatur Taramasi--B.Y.; Yaziyi Yazan--B.Y.; Elestirel Inceleme--B.Y., O.O.
Cikar Catismasi: Yazarlar cikar catismasi bildirmemislerdir.
Finansal Destek: Yazarlar bu calisma icin finansal destek almadiklarini beyan etmislerdir.
Peer-review: Externally peer-reviewed.
Author Contributions: Concept--B.Y.; Design--B.Y., O.O.; Supervision - B.Y., O.O.; Data Collection and/or Processing--B.Y.; Analysis and/or Interpretation--B.Y., O.O.; Literature Search--B.Y.; Writing Manuscript -B.Y.; Critical Review--B.Y., O.O.
Conflict of Interest: No conflict of interest was declared by the authors.
Financial Disclosure: The authors declared that this study has received no financial support.
KAYNAKLAR
(1.) Hankenson FC, Johnston NA, Weigler BJ, DI Giacomo RF. Zoonoses of occupational health importance in contemporary laboratory animal research. Comp Med 2003; 53: 579-601.
(2.) Herwalt BL. Laboratory-acquired parasitic infections from accidental exposures. Clin Microbiol Rev 2001; 14: 659-88. [CrossRef]
(3.) Miller JM, Astles R, Baszler T, Chapin K, Carey R, Garcia L, et al. Guidelines for safe work practices in human and animal medical diagnostic laboratories. Recommendations of a CDC-convened, Biosafety Blue Ribbon Panel. MMWR Suppl 2012; 61: 1-102.
(4.) Sexton RC, Eyles DE, Dillman RE. Adult toxoplasmosis. Am J Med 1953; 14: 366-77. [CrossRef]
(5.) Brener Z. Laboratory-acquired Chagas' disease: comment. Trans R Soc Trop Med Hyg 1987; 81: 527. [CrossRef]
(6.) Hojlyng N, Holten-Andersen W, Jepsen S. Cryptosporidiosis: a case of airborne transmission. Lancet 1987; 2: 271-2. [CrossRef]
(7.) Schwartz DA, Bryan RT, Hewan-Lowe KO, Visvesvara GS, Weber R, Cali A, et al. Disseminated microsporidiosis (Encephalitozoon hellem) and acquired immunodeficiency syndrome. Autopsy evidence for respiratory acquisition. Arch Pathol Lab Med 1992; 116: 660-8.
(8.) Evans TG, Pearson RD. Clinical and immunological responses following accidental inoculation of Leishmania donovani. Trans R Soc Trop Med Hyg 1988; 82: 854-6. [CrossRef]
(9.) Delgado O, Guevara P, Silva S, Belfort E, Ramirez JL. Follow-up of a human accidental infection by Leishmania (Viannia) braziliensis using conventional immunologic techniques and polymerase chain reaction. Am J Trop Med Hyg 1996; 55: 267-72. [CrossRef]
(10.) Dillon NL, Stolf HO, Yoshida ELA, Marques MEA. Accidental cutaneous leishmaniasis. Rev Inst Med Trop Sao Paulo 1993; 35: 385-7. [CrossRef]
(11.) Freedman DO, Maclean JD, Viloria JB. A case of laboratory acquired Leishmania donovani infection: evidence for primary lymphatic dissemination. Trans R Soc Trop Med Hyg 1987; 81: 118-9. [CrossRef]
(12.) Knobloch J, Demar M. Accidental Leishmania mexicana infection in an immuno suppressed laboratory technician. Trop Med Intern Health 1997; 2: 1152-5. [CrossRef]
(13.) Sadick MD, Locksley RM, Raff HV. Development of cellular immunity in cutaneous leishmaniasis due to Leishmania tropica. J Infect Dis 1984; 150: 135-8. [CrossRef]
(14.) Bending MR, Maurice PDL. Malaria: a laboratory risk. Postgrad Med J 1980; 56: 344-5. [CrossRef]
(15.) Bruce-Chwatt LJ. Imported malaria: an uninvited guest. Br Med Bull 1982; 38: 179-85. [CrossRef]
(16.) Petithory J, Lebeau G. A probable laboratory contamination with Plasmodium falciparum. Bull Soc Pathol Exot Fil 1977; 70: 371-5.
(17.) Williams JL, Innis BT, Burkot TR, Hayes DE, Schneider I. Falciparum malaria: accidental transmission to man by mosquitoes after infection with culture-derived gametocytes. Am J Trop Med Hyg 1983; 32: 657-9. [CrossRef]
(18.) Hanson WL, Devlin RF, Roberson EL. Immunoglobulin levels in a laboratory-acquired case of human Chagas' disease. J Parasitol 1974; 60: 532-3. [CrossRef]
(19.) Parker SL, Holliman RE. Toxoplasmosis and laboratory workers: a case-control assessment of risk. Med Lab Sci 1992; 49: 103-6.
(20.) Rawal BD. Laboratory infection with Toxoplasma. J Clin Pathol 1959; 12: 59-61. [CrossRef]
(21.) Van Gool T, Biderre C, Delbac F, Wentink-Bonnema E, Peek R, Vivares CP. Serodiagnostic studies in an immunocompetent individual infected with Encephalitozoon cuniculi. J Infect Dis 2004; 189: 2243-9. [CrossRef]
(22.) Martinez AJ, Visvesvara GS. Free-living, amphizoic and opportunistic amebas. Brain Pathol 1997; 7: 583-98. [CrossRef]
(23.) Anderson BC, Donndelinger T, Wilkins RM, Smith J. Cryptosporidiosis in a veterinary student. J Am Vet Med Assoc 1982; 180: 408-9.
(24.) Konkle DM, Nelson KM, Lunn DP. Nosocomial transmission of Cryptosporidium in a veterinary hospital. J Vet Intern Med 1997; 11: 340-3. [CrossRef]
(25.) Levine JF, Levy MG, Walker RL, Crittenden S. Cryptosporidiosis in veterinary students. J Am Vet Med Assoc 1988; 193: 1413-4.
(26.) Mccracken AW. Natural and laboratory-acquired infection by Isospora belli. South Med J 1972; 65: 800. [CrossRef]
(27.) Cook EBM. Safety in the public health laboratory. Public Health Rep 1961; 76: 51-6. [CrossRef]
(28.) Laboratory Safety Principles and Practices (LSPAP). Editors; Fleming DO, Richardson JH, Tulis JJ, Vesley D. Washington D.C.-1995, ISBN 1-55581-047-0. American Society for Microbiology.
(29.) Chosewood LC, Wilson DE. Biosafety in Microbiological and Biomedical Laboratories. 5th edition. HHS Publication No. (CDC) 21-1112. Section VIII-C: Parasitic Agents. 2009; 182-194. Available from: https://www.cdc.gov/biosafety/publications/bmbl5/bmbl.pdf
(30.) Pike RM. Laboratory-associated infections: summary and analysis of 3921 cases. Health Lab Sci 1976; 13: 105-14.
(31.) Roeckel IE, Lyons ET. Cutaneous larva migrans, an occupational disease. Ann Clin Lab Sci 1977; 7: 405-10.
(32.) Maligin SA. A case of cutaneous form of strongyloidiasis caused by larvae of S. ransomi, S. westeri and S. papillosus. Med Parazitol (Moscow) 1958; 27: 446-7.
(33.) Ozdemir MH, Aksoy U, Sonmez E, Akisu C, Yorulmaz C, Hilal A. Prevalence of Demodex in health personnel working in the autopsy room. Am J Forensic Med Pathol 2005; 26: 18-23. [CrossRef]
(34.) Ayranci U, Yenilmez C, Balci Y, Kaptanoglu C. Identification of violence in Turkish health care settings. J Interpers Violence 2006; 21: 276-96. [CrossRef]
(35.) Mandiracioglu A, Cam O. Violence exposure and burn-out among Turkish nursing home staff. Occup Med (Lond) 2006; 56: 501-3. [CrossRef]
(36.) Aksoy U, Ozdemir MH, Usluca S, Toprak Ergonen A. Biosafety profile of laboratory workers at three education hospitals in Izmir, Turkey. Mikrobiyol Bul 2008; 42: 469-76.
(37.) Ulutasdemir N, Cirpan M, Copur EO, Tanir F. Occupational Risks of Health Professionals in Turkey as an Emerging Economy. Ann Glob Health 2015; 81: 522-9. [CrossRef]
(38.) Hosoglu S, Akalin S, Sunbul M, Otkun M, Ozturk R, Occupational Infections Study Group. Predictive factors for occupational bloodborne exposure in Turkish hospitals. Am J Infect Control 2009; 37: 65-9. [CrossRef]
Banucicek Yucesan (1) [iD], Ozcan Ozkan (2) [iD]
(1) Halk Sagligi Genel Mudurlugu, Mikrobiyoloji Referans Laboratuarlari ve Biyolojik Urunler Daire Baskanligi, Ulusal Parazitoloji Referans Laboratuvari, Ankara, Turkiye
(2) Cankiri Karatekin Universitesi Fen Fakultesi, Biyoloji Bolumu, Cankiri, Turkiye
Cite this article as: Yucesan B, Ozkan O. Laboratory Safety in Parasitology Laboratory. Turkiye Parazitol Derg 2018: 42: 144-53.
Bu derleme 20. Ulusal Parazitoloji Kongresi (25-29 Eylul 2017 Eskisehir, Turkiye) sozlu bildiri olarak sunulmustur.
This review was presented as oral presentation at 20th National Parasitology Congress (25-29 September 2017 Eskisehir, Turkey).
Sorumlu Yazar / Corresponding Author: Banucicek Yucesan E.posta: yucesanbanu@yahoo.com
Gelis Tarihi: 15.10.2017 Kabul Tarihi: 20.02.2018
Received: 15.10.2017 Accepted: 20.02.2018
DOI: 10.5152/tpd.2018.5598
Tablo 1. Laboratuvar kazalari ile olusan parazit enfeksiyonlarina maruz
kalma yollari (3)
Maruziyet
Parenteral veya aerosolizasyon
Bir ignenin kapaginin tekrar kapatilmasi
Siringadan igne cikarma
Igneyi acik bir sekilde tezgahta veya maruz kalinabilecek
bir yerde birakma
Siringa icerigini bosaltma
Hematokrit tupunu kirma
Asilama islemi sirasinda ani hayvan hareketi
Tenya proglottid enjeksiyonu esnasinda aerosol
olusturma
Kulturler ile calisirken aerosollerin olusumu
Hayvan veya vektor isiriklari
Enfekte bir hayvanin (ornegin fare veya hamster) isirmasi
Enfekte sivrisinek veya kene (orn., Sivrisinek koloni) ile
isirilma.
Cilt maruziyeti
Prosedur esnasinda eldiven giyilmemesi
Laboratuvar onlugununi giyilmemesi (kapali kiliflar, giysi
uzerinde kapali on)
Bulasici materyallerin kullanimi sirasinda yanlislikla yuz
veya gozlere dokunmak
Goz, burun veya agzin potansiyel aerosollere maruz
kalmasi
Agiz yoluyla maruziyet
Agiz pipetleme
Enfekte hayvandan oksuruk veya kusma yoluyla
damlaciklarin puskurtulmesi, asilama sirasinda ani
hayvan hareketleri
Potansiyel maruz kalmalarin diger sebepleri
Daginik laboratuvar ortaminda calisma
Cok hizli calisiyor olma
Uygun egitim almamasi
Ajanin insanlara bulasmadigini varsayma
Ajan (lar) in artik enfektif olmadigini varsayma
Tablo 2. Laboratuvar kazalari olarak rapor (2) edilen vakalardan
(n=199) protozoon ve helmit kaynakli enfeksiyonlarin dagilimi
Parazit Vaka sayisi (n=199)
Kan ve doku protozoonlari
Trypanosoma cruzi 65
Toxoplasma gondii 47
Plasmodium spp. 34
Leishmania spp. 12
Trypanosoma brucei subspp 6
Trypanosoma spp.
Intestinal protozoonlar
Cryptosporidium parvum 16
Isospora belli 3
Giardia lamblia 2
Entamoeba histolytica
Helminths
Schistosoma spp. 8-10
Strongyloides spp. 4
Ancylostoma spp. 1
Ascaris lumbricoides
Enterobius vermicularis
Fasciola hepatica 1 muhtemel vaka
Tablo 3. Laboratuvar calisanlarinin maruz kalabilecegi parazitler,
koruma onlemleri ve klinik bulgular (2)
Parazit Maruziyet yollari Enfeksiyoz asama
Kan ve doku protozoonlari
Acanthamoeba spp. Yara, goz (aeresol?) Trofozoit, kist
(igne?)
Babesia spp. Igne, yara, vektor Intraeritrositik
asama, sporozoit
Balamuthia mandrillaris Yara (aeresol?) Trofozoit, kist
(igne?)
Leishmania spp. Igne, yara, vektor, Amastigot,
transmukozal promastigot
Naegleria fowleri Transmukozal Trofozoit
(nazofarenks), (flagellate?)
aerosol (igne?) (kist?)
Plasmodium spp. Igne, yara, vektor Intraeritrositik
asama, sporozoit
Sarcocystis spp. Agiz Ookist veya
sporozoit
Toxoplasma gondii Agiz, igne, yara, Ookist, takizoit,
Transmukozal bradizoit
(aerosol?)
Trypanosoma cruzi Igne, yara, Trypomastigote
(Amerika trypanosomiasisi) transmukozal,
vektor (aerosol?)
Trypanosoma brucei Igne, yara, Trypomastigote
rhodesiense ve transmukozal,
gambiense vektor
(Afrika trypanosomiasisi) (aerosol?)
Cryptosporidium parvum Agiz, Transmukozal Ookist (sporozoit)
(aerosol?)
Cyclospora cayetanensis Agiz Ookist (sporozoit)
Entamoeba histolytica Agiz Kist
Giardia lamblia Agiz, (aerosol?) Kist
Isospora belli Agiz Ookist veya
sporozoit
Diger Protozoonlar
Microsporidian spp Goz (aerosol?), Spor
Transmukozal, Agiz
(Yara mi?) (Igne?)
Helmintler
Ascaris lumbricoides Agiz Yumurta
Enterobius vermicularis Agiz Yumurta
Fasciola hepatica Agiz Metacercaria
Cengelli solucan Deri Larva
Hymenolepis nana Agiz Yumurta
Schistosoma spp. Deri Serkarya
Strongyloides stercoralis Deri Larva
Taenia solium Agiz Yumurta,
cysticercus
Trichinella spiralis Agiz Larva
Trichuris trichiura Agiz Yumurta
Parazit Koruyucu onlemler Tani yontemleri
Kan ve doku protozoonlari
Acanthamoeba spp. Eldiven, maske, Beyin biyopsisi,
elbiseler, Sinif 2 kultur, korneal
biyoguvenlik kabini kazinti
(BGK), yara ve
igne onlemleri
Babesia spp. Eldiven, yara ve Kan yaymasi,
igne onlemleri seroloji, hayvan
inokulasyonu
Balamuthia mandrillaris Eldiven, maske, Beyin biyopsisi,
elbiseler, Sinif 2 kultur, seroloji
BGK, yara ve igne
onlemleri
Leishmania spp. Eldiven, maske, Kutanoz; yara
mukoz membran kazintisi, biyopsi,
koruma, igne smear, kultur,
onlemleri hayvan
inokulasyonu.
Visceral; seroloji,
biyopsi, kultur,
hayvan
inokulasyonu.
Mukozal; seroloji,
biyopsi, kultur,
hayvan
inokulasyonu.
Naegleria fowleri Eldiven, maske, BOS kultur ve
elbiseler, Sinif 2 degerlendirmesi
BGK, yara ve igne
onlemleri
Plasmodium spp. Eldiven, yara ve Kan yaymasi,
igne onlemleri seroloji, hayvan
inokulasyonu,
kultur
Sarcocystis spp. Eldiven, el yikama Diski muayenesi,
kas veya
Kalp biyopsisi
Toxoplasma gondii Eldiven, el yikama; Seroloji, hayvan
Yara, mukoz inokulasyonu,
membran, ve igne doku kulturu
onlemleri
Trypanosoma cruzi Eldiven, yara, Kan yaymasi,
(Amerika trypanosomiasisi) mukoza membran kultur,
ve Igne onlemleri Biyopsi, hayvan
inokulasyonu,
Xenodiyagnosis,
Seroloji
Trypanosoma brucei Eldiven, Yara, Kan yaymasi,
rhodesiense ve mukoza Membran BOS'dan kultur,
gambiense ve Igne onlemleri biyopsi,
(Afrika trypanosomiasisi) Hayvan
inokulasyonu,
Seroloji
Cryptosporidium parvum Eldiven, el yikama, Diski muayeneleri
mukoz membran (konsantrasyon
korunmasi ve ozel boyama
ile), diskida
immunodiagnostik
Antijen testi
Cyclospora cayetanensis Eldiven, maske, UV floresan
el yikama mikroskobu,
Diski muayeneleri
(konsantrasyon ve
ozel boyama ile)
Entamoeba histolytica Eldiven, maske, Diski muayeneleri
el yikama (konsantrasyon ve
ozel boyama ile),
diskida
immunodiagnostik
Antijen testi,
Seroloji
Giardia lamblia Eldiven, maske, Diski muayeneleri
el yikama (konsantrasyon ve
ozel boyama ile),
diskida
immunodiagnostik
Antijen testi,
Isospora belli Eldiven, maske, UV floresan
el yikama mikroskobu,
Diski muayeneleri
(konsantrasyon ve
ozel boyama ile)
Diger Protozoonlar
Microsporidian spp Eldiven, maske, Mikroskopik
elbiseler, Sinif 2 muayene ve
biyoguvenlik kabini Kornea kulturu
(BGK), yara ve igne Kazima, deri
onlemleri biyopsisi
Ornek, diski, Idrar,
balgam,
bronkoalveolar
Lavaj, Kas biyopsisi
ornegi, BOS
Helmintler
Ascaris lumbricoides Eldiven, maske, Diski muayenesi
el yikama
Enterobius vermicularis Eldiven, maske, Scotch bant testi
el yikama, tirnak
temizleme
Fasciola hepatica Eldiven, maske, Diski ve safrada
el yikama yumurta
muayenesi,
seroloji
Cengelli solucan Eldiven, elbiseler, Diski muayenesi
el yikama
Hymenolepis nana Eldiven, maske, Diski muayenesi
el yikama
Schistosoma spp. Eldiven, maske, Diski muayenesi,
el yikama seroloji
Strongyloides stercoralis Eldiven, maske, Diski muayenesi
el yikama (hareketli larva
islak preparat
icinde gorulebilir),
seroloji
Taenia solium Eldiven, el yikama Sistikerkoz:
seroloji, Beyin
taramasi,
yumusak doku
rontgen
Olgun parazit:
diski muayene
Trichinella spiralis Eldiven, maske, Seroloji, kas
el yikama biyopsisi
Trichuris trichiura Eldiven, maske, Diski muayenesi
el yikama
Parazit Klinik bulgular
Kan ve doku protozoonlari
Acanthamoeba spp. Bas agrisi,
norolojik
bozukluklar, cilt
apsesi, pnomoni,
keratit, konjuktivit
Babesia spp. Ates, titreme,
yorgunluk, ates
Balamuthia mandrillaris Bas agrisi,
norolojik
bozukluklar, cilt
apsesi, (pnomoni?)
Leishmania spp. Kutanoz: noduller
/ulser
Visseral: ates
(erken),
hepatosplenomegali
Ve pansitopeni
(gec)
Mukozal: nazoorofarengeal
Mukozal lezyonlar
Naegleria fowleri Bas agrisi, ense
sertligi, koma,
Norolojik bozukluk
(Koku alma dahil)
Plasmodium spp. Ates, titreme,
yorgunluk, ates
Sarcocystis spp. Gastrointestinal
semptomlar,
Eozinofilik miyozit
Toxoplasma gondii Adenopati, ates,
halsizlik, isilik
Trypanosoma cruzi Inokulasyonda
(Amerika trypanosomiasisi) sisme ve / veya
kizariklik, ates,
dokuntu,
Adenopati,
elektrokardiyografik
Degisiklikler
Trypanosoma brucei Inokulasyonda
rhodesiense ve sisme ve / veya
gambiense kizariklik
(Afrika trypanosomiasisi) Site, ates, dokuntu,
Adenopati, bas
agrisi, yorgunluk,
Norolojik isaretler
Cryptosporidium parvum Gastroinestinal
semptomlar
Cyclospora cayetanensis Gastroinestinal
semptomlar
Entamoeba histolytica Gastroinestinal
semptomlar
Giardia lamblia Gastroinestinal
semptomlar
Isospora belli Gastroinestinal
semptomlar
Diger Protozoonlar
Microsporidian spp Keratokonjonktivit,
cilt ulseri, Diyare,
sistit, Pnomoni
Helmintler
Ascaris lumbricoides Oksuruk, ates,
pnomoni; Karin
kramplari, diyare
Veya kabizlik
Enterobius vermicularis Perianal kasinti
Fasciola hepatica Sag ust kadran
agrisi, Safra koligi,
obstruktif
Sarilik, yukselmis
transaminaz
Duzeyler
Cengelli solucan Hayvan turleri:
kutanoz
Larva migrans
Insan turleri:
diyare,
Karin agrisi, anemi
Hymenolepis nana Karin agrisi, diyare
Schistosoma spp. Akut sistozomiyaz:
dermatit, Ates,
oksuruk,
hepatosplenomegali,
Adenopati
Strongyloides stercoralis Karin agrisini
takiben oksuruk
gogus agrisi ve
kramplar
Taenia solium Sistiserkoz:
norolojik
semptomlar
Olgun parazit:
genellikle
asemptomatik
Ancak belirsiz
abdominale
Semptomlara
neden olabilir
Trichinella spiralis Abdominal ve kas
agrisi
Trichuris trichiura Abdominal agri,
tenesmus
Tablo 4. Laboratuvar calisanlarinin kan ve doku protozoonlarina maruz
kalma yollari (2)
Leishmania Plasmodium Toxoplasma Trypanosoma
Maruziyet spp. spp. gondii cruzi
Parenteral 7 10 14 11
Bilgi yok 0 0 1 38
Vektor 0 19 0 2
Kaza (tanimsiz) 1 0 12 7
Mukoz membran 1 0 8 3
Cilt maruziyeti 1 5 1 3
Yutma 0 0 9 0
Isirik (hayvan) 2 0 1 1
Aerosol 0 0 1 0
Toplam 12 34 47 65
Trypanosoma
Maruziyet brucei subspp Toplam
Parenteral 5 47
Bilgi yok 0 39
Vektor 0 21
Kaza (tanimsiz) 0 20
Mukoz membran 0 12
Cilt maruziyeti 1 11
Yutma 0 9
Isirik (hayvan) 0 4
Aerosol 0 1
Toplam 6 164
Printer friendly
Cite/link
Email
Feedback